Zakopane, nazywane zimową stolicą Polski, to miejsce wyjątkowe ze względu na malownicze krajobrazy, a także kulinarną tradycję. Kuchnia góralska łączy prostotę z wyrazistym smakiem. Jest odzwierciedleniem życia w surowych warunkach Podhala — sycąca i pełna aromatów. Co zjeść w Zakopanem? Oto lista góralskich przysmaków, które trzeba spróbować, odwiedzając Podhale.
Oscypek to najbardziej rozpoznawalny produkt regionalny Podhala. Wykonany z mleka owczego, ma charakterystyczny kształt wrzeciona i złocistą, wędzoną skórkę. Jego smak, wyrazisty i lekko słony, doskonale komponuje się z żurawiną, którą często serwuje się jako dodatek. Można go spróbować w wielu przydrożnych budkach na Krupówkach oraz w tradycyjnych bacówkach, gdzie można zobaczyć, jak powstaje.
Kwaśnica to tradycyjna zupa na bazie kiszonej kapusty i mięsa, zazwyczaj gotowana na wędzonych żeberkach lub mięsie baranim. To danie jest esencją góralskiej kuchni — intensywny, kwaśny smak rozgrzewa i dodaje energii po dniu spędzonym w górach. Kwaśnica dostarcza nie tylko wyjątkowych doznań smakowych, ale i solidnej porcji zdrowia. To tradycyjne jedzenie w Zakopanem, podawane z pajdą wiejskiego chleba.
Placki ziemniaczane znane są w całej Polsce, jednak góralskie wersje wyróżniają się dodatkiem aromatycznego gulaszu. Sos mięsny, najczęściej wołowy, wzbogacony jest przyprawami i podhalańskimi grzybami. Warto spróbować placki po zbójnicku i po góralsku. Pierwsze to chrupiące ziemniaczane placki podawane z obfitym sosem mięsnym, najczęściej na bazie wołowiny lub wieprzowiny.
Sos wzbogaca się dodatkami, takimi jak grzyby, cebula i różne przyprawy, które podkreślają charakterystyczny, aromatyczny smak. Placek po góralsku jest podobny, ale wyróżnia się dodatkiem oscypka i kwaśnej śmietany. Ser pod wpływem ciepła delikatnie się topi, tworząc niezapomniane połączenie smaków. Oba są sycącymi daniami, które smakują najlepiej na obiad po długim spacerze w górach.
Kolejne ciekawe danie to moskole — tradycyjne góralskie placki ziemniaczane, pieczone na blasze. Przygotowywane z mąki, ziemniaków i wody, są doskonałym przykładem prostoty kuchni podhalańskiej. Moskole najlepiej smakują podawane z masłem czosnkowym lub bryndzą, czyli lokalnym, słonym serem.
Oprócz oscypka bacówki oferują również inne sery góralskie, takie jak bryndza i czy bundz. To jedne z najbardziej charakterystycznych serów regionu Podhala. Bryndza to miękki, kremowy ser produkowany z mleka owczego, o lekko pikantnym smaku. Bundz to natomiast młody ser owczy, delikatny i subtelny w smaku, wyrabiany często prosto w bacówkach.
Produkcja tych serów opiera się na wielowiekowej tradycji — mleko owcze podgrzewa się i poddaje koagulacji, a następnie ser formowany jest ręcznie i dojrzewa w odpowiednich warunkach. Bryndza świetnie sprawdza się jako dodatek do pierogów lub smarowidło na chleb, natomiast bundz najlepiej smakuje na świeżo.
Hałuski góralskie to tradycyjne kluski ziemniaczane, podobne do klusek śląskich, ale mniejsze i delikatniejsze. Przygotowuje się je z tartych ziemniaków, mąki i jajek, a po ugotowaniu podaje z dodatkiem skwarków, sera bądź kwaśnej śmietany. Ich prostota i sycący charakter doskonale odzwierciedlają góralskie podejście do gotowania — jedzenie ma być smaczne i pożywne.
Następna tradycyjna potrawa góralska to kluski scykane. Jej nazwa pochodzi od sposobu formowania – ciasto jest „scykane”, czyli odrywane małymi porcjami i wrzucane do wrzącej wody. Danie jest przygotowywane z ziemniaków i mąki, a podawane zazwyczaj z masłem i skwarkami. Jest wyjątkowo proste, ale i niezwykle aromatyczne — może być doskonałym dodatkiem do mięsnych potraw.
Dziadki ze spyrkom to kolejna góralska potrawa, która łączy ziemniaczane kluski z dodatkiem skwarków, lokalnie nazywanych spyrką. Kluski przygotowuje się z tartych ziemniaków, mąki i soli, po czym smaży się je na patelni, a następnie podaje z chrupiącymi skwarkami z boczku. To dobre danie, które oddaje prostotę góralskich przepisów, opartych na lokalnych składnikach, które są jednocześnie bardzo sycące.
Jedną z perełek kuchni Podhala jest także golonka po góralsku. Mięso przygotowywane jest z golonki wieprzowej, marynowanej w przyprawach, a następnie długo pieczonej lub duszonej, aż stanie się miękkie i soczyste. Podawana jest z kwaśną kapustą, ziemniakami lub kluskami. Tak przyrządzona golonka po góralsku zachwyca bogactwem smaku.
W górach warto także zjeść tarciochy, czyli tradycyjne placki ziemniaczane przygotowywane z tartych ziemniaków, mąki i jajek. Są smażone na złoto na rozgrzanym tłuszczu, dlatego wyróżniają się chrupiącą skórką i miękkim wnętrzem. Podawane często z masłem czosnkowym, kwaśną śmietaną lub skwarkami, stanowią świetny posiłek na chłodne dni.
Góralskie kluski to ręcznie formowane kluseczki przygotowywane z mąki, wody i soli, często z dodatkiem jajka. Gotuje się je w osolonej wodzie, a następnie podaje z masłem, skwarkami lub jako dodatek do mięsnych potraw i sosów. Ich delikatna konsystencja sprawia, że są nieodłącznym elementem góralskiego stołu.
Bryjka to tradycyjne góralskie danie, przypominające gęstą owsiankę, przygotowywane z mąki owsianej lub żytniej, gotowanych na kremową konsystencję. Często podawana jest z dodatkiem masła, mleka lub skwarków. Była dawniej podstawowym posiłkiem górali, zapewniającym energię na cały dzień pracy.
Czosnianka to aromatyczna zupa — zgodnie z nazwą — na bazie czosnku, ziemniaków i mleka. Jej przygotowanie opiera się na gotowaniu czosnku z ziemniakami, które są rozgniatane i mieszane z mlekiem lub śmietaną. Jej prosty, lecz intensywny smak to prawdziwa gratka dla miłośników tradycyjnych zup i lokalnych składników.
Sałaciarka to tradycyjna sałatka góralska, którą warto spróbować w Zakopanem. Jej głównymi składnikami są ziemniaki, kwaśne (lub zsiadłe) mleko i szczypiorek. Ziemniaki gotowane w mundurkach są krojone w kostkę i mieszane z kwaśnym mlekiem — razem tworzą orzeźwiającą i sycącą potrawę. Może być to dodatek do dań głównych lub samodzielny, lekki posiłek.
Gołka to kolejny góralski ser wyrabiany z mleka krowiego lub owczego, formowany w charakterystyczne wrzecionowate kształty. Wędzona na złocisto, posiada delikatny, kremowy smak, który różni się od bardziej intensywnego oscypka. Serwuje się ją często na zimno lub jako składnik regionalnych potraw.
Korboce to cienkie, wędzone sery w kształcie długich nitek, skręcane w pęczki lub warkocze. Powstają z mleka krowiego lub owczego, a ich wyrób wymaga dużej precyzji — ser jest podgrzewany, rozciągany i formowany ręcznie. Korboce wyróżniają się delikatnym, lekko słonym smakiem i często występują w menu jako przekąska lub dodatek do potraw
Redykołka to mały, dekoracyjny ser w kształcie zwierzątek, serduszek czy kwiatów, który jest symbolem góralskiego rękodzieła. Jest tradycyjnie wyrabiana z mleka owczego, a dawniej była podarunkiem wręczanym przez pasterzy podczas powrotu z redyku. Jej delikatny smak i wyjątkowy wygląd powoduje, że jest nie tylko kulinarną, ale i estetyczną pamiątką z Podhala.
Brusek to specyficzny rodzaj sera góralskiego, wyrabiany z mleka krowiego, dojrzewający w chłodnych i wilgotnych warunkach, dzięki czemu nabiera intensywnego, lekko kwaskowego smaku. W zależności od czasu dojrzewania może być miękki lub bardziej twardy, często używany jako dodatek do potraw lub jedzony na świeżo z chlebem.
Żętyca to tradycyjny napój z serwatki, powstający jako produkt uboczny podczas wyrobu oscypków i bundzu. Jest lekko słodkawy, o orzeźwiającym smaku, bogaty w białko i mikroelementy. Górale od wieków traktowali żętycę jako zdrowy napój, doskonały na trawienie i wzmocnienie organizmu. To wyjątkowy element pasterskiej diety i naturalny sposób na odżywienie organizmu w górskim klimacie.
Kuchnia góralska to nie tylko smak, ale również historia i tradycja, które przetrwały wieki. Regionalne potrawy Podhala są proste i naturalne — odzwierciedlają charakter regionu. Wizyta w Zakopanem nie byłaby kompletna bez kulinarnej podróży w świat oscypków i kwaśnicy. Gdy wybierzesz się w Tatry i będziesz głodny, koniecznie spróbuj tych regionalnych specjałów — pozwolą Ci lepiej poznać kulturę i tradycyjną kuchnię Podhala. Smacznego!